اکوتوریسم سبزوار بزرگ

سد «هور» در آمریکا و «آسوان» درمصراز این جمله اند. حتی در برخی از کشورها سعی شده است تا درساخت این سازه ها از ابزار هنری استفاده شود تا جاذبه بیشتری داشته باشد.

****************

در ایران نیز سد های بزرگی نظیر سدکرخه، کارون3 ، مسجد سلیمان ، شهید رجایی، کوثر، دوستی و نظایر آن وجود دارد.

این سد های عظیم با دریاچه های بزرگی که در پشت خود تشکیل داده اند ضمن ایجاد آب و هوای مطبوع در قالب یک میکرو اقلیم محلی موجبات بازدید گردشگران را از تأسیسات فنی سد فراهم ساخته اند.

تاسیسات عظیم و نیروگاههای تولید برق آبی یا انرژی پآک در این سدها سرمایه گرانقدری برای توسعة گردشگری در استانهای تحت پوشش خود و کشور محسوب می شوند.

آمار بازدید کنندگان نوروزی از سدهای کرخه، کارون3، مسجد سلیمان، گتوند سیمره، وکوهرنگ در سال 83 و 84 قریب به چهارصدهزارنفربوده است که نشان دهنده ظرفیت بالای گردشگری در این سدها است.

به طور کلی سدها در موارد زیر قادر به جذب گردشگران هستند:

1- راه اندازی فعالیت در زمینه ورزش های آبی از جمله اسکی روی آب و قایقرانی.

2- ایجاد مجتمع های گردشگری وتوریستی وفعالیتهای جانبی اشتغال زا درحاشیه سدها.

3- پرورش آبزیان به منظور توسعة توریسم صید و ماهیگیری.

4- بهره گیری از سازه های اصلی سد به عنوان مرکز بازدید شهروندان داخلی وخارجی.

5- نزدیکی این سدها با سازه های تاریخی- فرهنگی وآثار باستانی موجود در منطقه که امکان بهره برداری توریستی همزمان ازاین دو ظرفیت را می دهد .

6- برگزاری تورهای علمی وفنی در زمینه های برق، عمران ، مکانیک آب و محیط زیست برای کارشناسان ، اساتید و دانشجویان.

با این مقدمه و با توجه به این نکته که یکی از اهداف اصلی در احداث کلیه سدها توسعه گردشگری می باشد به معرفی ویژگیها و اهداف ساخت مهمترین سدهای در حال بهره برداری در سطح شهرستان سبزوار پرداخته و نقش هر یک از آنهارا در توسعه فعالیتهای اکوتوریستی مورد بررسی قرار می دهیم.

۱- سد خاکی سنگریزه ای سنگرد

سد سنگرد بر روی رودخانه سنگرد در حوضه آبریز قلعه میدان در 75 کیلومتری جنوب شرقی شهر سبزوار توسط وزارت نیرو و با اهداف زیر احداث شده است.

الف) مهار و کنترل سیلابها

ب) تنظیم سالانه 95/12 میلیون متر مکعب از جریان رودخانه سنگرد جهت مصارف کشاورزی و صنعتی

ج) پرورش آبزیان و توسعه گردشگری

د) ایجاد اشتغال و جلوگیری از مهاجرت روستائیان منطقه به شهرها

مشخصات اصلی سد سنگرد

الف) نوع سد خاکی سنگریزه ای با هسته رسی مایل

ب) ارتفاع سد از بستر رودخانه 43 متر

ج) طول تاج سد 430 متر و عرض آن 10 متر

د) حجم مخزن سد 30 میلیون متر مکعب و طول دریاچه سد 2140 متر

احداث سد سنگرد با 140 میلیارد ریال هزینه لزوم توجه به قابلیتهای اکوتوریستی و ظرفیت های تفرجگاهی آن را به خوبی توجیه می کند.

۲- سد کمایستان

این سد در 14 کیلومتری شمال شرق شهر جغتای بر روی رودخانه کمایستان در پایین دست روستای زرقان و با اهداف زیر احداث شده است.

الف) توسعه بخش کشاورزی از طریق انتقال آب به زمینهای کشاورزی واقع در سمت چپ رودخانه

ب) ایجاد مرکز تفریحی و گردشگری

ج) پرورش آبزیان

مشخصات اصلی سد کمایستان

الف) نوع سد بتنی وزنی

ب) ارتفاع سد از بستر رودخانه 5/29 متر

ج) طول تاج سد 5/83 متر وعرض تاج آن 4 متر

د) حجم مخزن سد 2/1 میلیون متر مکعب و مساحت دریاچه 1/19 میلیون هکتار می باشد.

بازدید از سد بتنی وزنی کمایستان

به دلیل نزدیکی سد کمایستان به دو شهر جغتای و نقاب از موقعیت ویژه ای به منظور اجرای طرحهای گردشگری برخوردار است و هم اکنون طرح گردشگری رودخانه کمایستان از سوی شهرداری جغتای در اطراف این رودخانه در حال اجرا می باشد.

۳- سد یام

این سد در 3 کیلومتری غرب روستای جزندر و در70 کیلومتری شمال غربی سبزوار برروی رودخانه یام با اهداف زیر احداث شده است.

الف) تأمین آب مورد نیاز کشاورزی در روستاهای پایین دست و کمک به طرحهای کوچک کشاورزی در منطقه

ب) پرورش آبزیان

ج) ایجاد مرکز تفرجگاهی

مشخصات اصلی سدیام

الف) نوع سد خاکی با هسته رسی

ب) ارتفاع سد از بستر رودخانه 5/ 19 متر

ج) طول تاج سد 202 متر و عرض آن 8/6 متر

د) حجم مخزن سد 18/1 میلیون متر مکعب و مساحت دریاچه سد 16 هکتاراست.

به دلیل نزدیکی سد یام به جاده اصلی سبزوار- جغتای و موقعیت مناسب دسترسی هم اکنون به عنوان یکی از مناطق پر جاذبه گردشگری بخصوص جهت ماهیگیری تفریحی در روزهای تعطیل مورد استقبال و توجه تعداد زیادی از طبیعت دوستان قرار گرفته است که به دلیل فقدان امکانات امنیتی تاکنون چند گردشگر در هنگام شنا جان خود را از دست داده اند.

لذا توجه به زیرساختهای لازم به منظور افزایش امنیت ورفاه حال گردشگران در اینگونه مناطق ضروری به نظر می رسد.

که در مرحله نخست نیازمند مدیریت کارآمد درحفاظت وبهره برداری می باشد تا با ایجاد امکانات تفریحی و امنیتی مانند قایقرانی و استقرار اکیپ نجات غریق به ویژه در روزهای تعطیل از بروز چنین حوادثی جلوگیری شود.

در سطح شهرستان سبزوار سدهای خاکی متعددی نیز وجود دارد که به صورت محلی در ایجاد فضاهای کوچک تفرجگاهی سهیم هستند. این سدهای خاکی به ترتیب اهمیت عبارتند از:

۴ - سد شهید علی قانعی چاه تلخ با ظرفیت ۹۰۰۰ متر مکعب